Çocuk Hakları Komitesi 34. Oturum, BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokoller, Usûl Kuralları İle Çocuk Hakları Komitesi Genel Yorumları, Genel Yorum No. 5, 2003, s. 186. 0 4

Uluslararası Af Örgütü, 2022 yılı Şubat ayında yayınladığı 'İsrail’in Apartheid Rejimi: Filistinlilere Yönelik Irksal Ayrımcılık ve İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar' başlıklı Raporunda, İsrail tarafından İşgal Altındaki Filistin Topraklarında sürdürülen yasaklanmış eylem örneklerinin Filistin halkına yönelik sistematik ve yaygın saldırıların bir parçası olduğu ve bu saldırı bağlamında gerçekleştirilmiş insanlık dışı ya da zalimane eylemlerin bu sistemi sürdürmek amacıyla işlenmiş olduğu, hem Apartheid Suçunun Engellenmesi ve Cezalandırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme hem de Roma Statüsü’ne göre insanlığa karşı işlenen “apartheid suçu” kapsamına girdiği sonucuna varmıştır:

“İsrail, 1948’de kurulduğundan bu yana Yahudilerden oluşan bir demografik çoğunluk sağlama ve bunu sürdürme politikasının yanı sıra toprakların ve kaynakların kontrolünü Yahudi İsraillilerin yararına en üst düzeye çıkarma politikası izliyor. Bununla birlikte, Filistinlilerin haklarını kısıtlıyor ve Filistinli mültecilerin evlerine dönmesini engelliyor. 1967’de, İsrail, bu politikayı Batı Şeria ve Gazze’yi de kapsayacak şekilde genişletti.

İsrail, arazi ve mülklere el koyma, ekonomik ve sosyal haklardan yoksun bırakma gibi insan hakları ihlalleri ile bölgesel parçalama ve ayrıştırmayı gerçekleştirerek Filistinliler üzerinde bir baskı ve tahakküm sistemi kurmuştur. İsrail, bu sistemi sürdürmek amacıyla, Filistinlilere karşı zorla tahliye, idari gözaltı ve işkence, hukuka aykırı öldürme, temel hak ve özgürlüklerin engellenmesi dahil olmak üzere insanlığa karşı işlenen apartheid suçu teşkil eden hukuka aykırı eylemler gerçekleştirmiştir.”3

Yine Uluslararası Af Örgütü’nün İsrail’in apartheid suçunu işlemiş olduğu yönündeki tespiti dahilinde Roma Statüsü 7/2-h maddesinde ırk ayrımcılığı, insanlığa karşı suçlardan sayılmıştır.

Filistin topraklarında işlenen suçlarla ilgili İsrailli yetkililerin yargılanması için Filistin Devleti önce Mahkemenin yetkisini tanımış daha sonra Roma Statüsü’ne taraf olmuştur. Her ne kadar İsrail, Roma Statüsü’ne taraf olmasa ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yetkisini tanımasa da İsrail’in zalimane uygulamaları bölgedeki tüm barış ve güvenlik düzenini temelden bozucu nitelikte olduğundan, Filistin’in “işgal altındaki topraklarında”, devam eden insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları kapsamında Uluslararası Ceza Mahkemesi yetkili olduğunu kabul etmiştir. Barış ve güvenliğin temini ve istikrarı bakımından görevli olan Güvenlik Konseyince de bu durum ele alınmalı ve işlenen ağır suçların Mahkemeye sevki temin edilmelidir. Zira Rapor, işlenen ağır suçların tesadüfi ya da istisnai değil, son derece sistemli, zalimane biçimde uluslararası toplumu bir bütün olarak yakından ilgilendiren ciddi suçlar olduğunu teyit eder niteliktedir. Bu suçlardan sorumlu üst düzey yetkililerin cezasızlığı uluslararası toplum vicdanınıyaralayacaktır. Özellikle çocuklara yönelik işlenen ağır suçlar şimdiki ve gelecek nesillerin iyiliği bakımından dikkatle soruşturulmalı ve ciddi yaptırımlar uygulanmalıdır.

İsrail’in işgal politikası, Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü’nün 8. maddesine göre bir savaş suçudur. Roma Statüsü 8. maddeye göre, kasten öldürme, biyolojik deneyler dahil

Uluslararası Af Örgütü, 'İsrail’in Apartheid Rejimi: Filistinlilere Yönelik Irksal Ayrımcılık ve İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar' Raporu, 2022, s. 27.

işkence veya insanlık dışı muamele, insan vücuduna veya sağlığına kasten büyük ıstırap verme veya ciddi yaralamaya sebep olma, askeri gereklilik olmadan, yasadışı ve keyfi olarak malların yaygın yok edilmesi veya sahiplenilmesi, hukuka aykırı sürgün, nakletme ya da hapsetme, çarpışmalarda doğrudan yer almayan sivil bireylere ya da sivil nüfusa karşı kasten saldırı yöneltilmesi, yaşam hakkına ve kişiye karşı şiddet, özellikle her türlü öldürme, sakat bırakma,dahil zalimane muamele ve işkence, insan onuruna hakaret eder nitelikte, özellikle aşağılayıcı ve küçük düşürücü davranışlar, askeri amaçlı olmaması koşuluyla din, eğitim, sanat, bilim veya yardım amaçlarıyla kullanılan binalara, tarihi eserlere, hastanelere ve hasta ve yaralıların toplandığı yerlere kasten saldırı düzenlenmesi, kanuna dayalı ve gerekliliği genel kabul görmüş yargısal garantileri haiz bir Mahkeme kararı olmadan cezalandırma ve infaz, savaş suçu sayılmaktadır. İsrail bu eylemlerin her birini Filistinli çocuklar üzerinde uygulayarak savaş suçu işlemektedir.

Filistin topraklarını işgal, 1949 tarihli Dördüncü Cenevre Sözleşmesi ve 1907 Lahey Antlaşması hükümlerine de aykırıdır.

Birleşmiş Milletler Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’nin 2. maddesi, kitlesel soykırımı, “herhangi bir etnik veya dini grubun, toplu veya kısmi yok edilmesi amacıyla aşağıdaki eylemlerden herhangi birinin işlenmesi” şeklinde tanımlamıştır. Bu tanım, şu hususları kapsamaktadır:

1. Bu grubun üyelerinin öldürülmesi,

2. Grubun üyelerine ciddi bedensel veya zihinsel zarar verilmesi,

3. Kasıtlı olarak kısmen veya tamamen yok etmek maksadıyla bir grubun hayat şartlarına zarar verilmesi,

4. Bir grup çocuklarının diğer bir gruba zorla nakledilmesi.

Tanım incelendiğinde, İsrail’in Filistinli çocuklarla ilgili yaptığı birçok ihlalin soykırım suçunu oluşturduğu görülecektir.

Savaş zamanlarında kadın, çocuk ve sivillerin haklarının korunmasına ilişkin uluslararası sözleşmeler bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Savaş Zamanında Sivil Kişilerin Korunmasına İlişkin Dördüncü Cenevre Sözleşmesi ile Kadın ve Çocukların Acil Durumlarda ve Silahlı Çatışmalarda Korunmasına İlişkin Bildirgedir. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 14 Aralık 1974 tarihinde kabul edilen Bildirgenin ilk maddesi açık ve net bir şekilde sivillere özellikle kadın ve çocuklara saldırıyı yasaklamaktadır. 3. madde, bütün devletlerin Cenevre Sözleşmelerinin yanı sıra kadınların ve çocukların korunmalarına ilişkin önemli güvenceler sunan, silahlı çatışma hallerinde insan haklarına saygı ile ilgili diğer uluslararası hukuk belgelerindeki yükümlülüklerine tam olarak uyacaklarına ilişkindir. 4. maddesine göre “ilgili devletler, kadınları ve çocukları savaşın dehşetinden korumak için her türlü çabayı göstermelidir.” 5. maddesinde “kadınlara ve çocuklara karşı işlenen her türlü baskıcı, zalimane ve insanlık dışı fiiller suç kabul edilir.” hükmü bulunmaktadır.

Savaş Anında Sivil Kişilerin Korunmasına İlişkin Dördüncü Cenevre Sözleşmesi'nin 24.maddesinde: “İhtilâfa dâhil taraflar, harp yüzünden öksüz kalan veya ailelerinden ayrı düşen on beş yaşından küçük çocukların başıboş bırakılmaması ve her türlü koşulda

bırakılmaması ve her türlü koşulda bakımlarının, talim ve terbiyelerinin ve kendi dinlerinde ibadette bulunmalarının kolaylaştırılması için gerekli tedbirleri alacaklardır. Bunların talim ve terbiyeleri, mümkün olursa, aynı kültürel ananelere sahip şahıslara tevdi olunacaktır.” hükmü vardır.

Aynı sözleşmenin 50. maddesi, “İşgalci devlet, çocukların bakımına ve talim ve terbiyesine tahsis olunan müesseselerin iyi işlemesini millî ve mahallî makamların muavenetiyle kolaylaştıracaktır. Şayet mahallî müesseseler vazifelerini göremiyorlar ise, işgalci devlet öksüz veya harp dolayısıyla ebeveynlerinden ayrı düşen çocukların, onlara bakacak yakın bir akraba veya dost bulunmazsa, talim terbiyelerini temin etmek için lüzumlu tedbirleri alacaktır” şeklindedir.

Yine 94. maddeye göre, “Zilyet devlet (tutuklama gücü), iştirak edip etmemekte kendilerini serbest bırakmakla beraber tutukluların zihinsel, eğitici, eğlence ve spor faaliyetlerini teşvik etmelidir. Bunların ifasını temin etmek için mümkün olan her tedbiri alacak ve bilhassa uygun mahaller tahsis edecektir. Tutukluların tahsillerine devam etmelerine ve yeni tahsillere koyulmalarına imkân vermek üzere kendilerine mümkün olan her türlü kolaylık gösterilecektir. Çocukların ve gençlerin talim ve terbiyeleri temin olunacaktır.”

Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı, 9 Temmuz 2004 tarihli “İşgal Altındaki Filistin Topraklarında Duvar İnşasının Hukuki Sonuçları Konusundaki Danışma Görüşü”nde İsrail tarafından ihlal edilen uluslararası hukuk kurallarını tespit etmiştir:

Divan, üye devletlerin uluslararası ilişkilerinde kuvvet kullanımını yasaklayan, BM Antlaşması’nın 2/4. maddesi ve “kuvvet kullanımı veya kullanma tehdidinden doğan hiçbir toprak kazanımının meşru kabul edilmeyeceğini” vurgulayan 2625 sayılı Genel Kurul Kararı’nın konuyla ilgili olduğunu belirtmiştir. 4 Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi ve Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 1. maddelerinde ifade edilen “Kendi Kaderini Tayin Hakkı” da bu kapsamda kabul edilmiştir.

Divan, Ayrım (Utanç) Duvarı’nın ve ona bağlı olan sistemin İsrail vatandaşları hariç işgal altındaki Filistinlilerin Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 12. maddesinin 1. fıkrası uyarınca güvence altına alınmış dolaşma özgürlüğünü kısıtladığını, özel hayat, aile hayatı ve haberleşmenin mahremiyetiyle ilgili 17/1 ve seyahat ve ikamet özgürlüğüyle ilgili 12/1. maddelerini ihlal ettiğini vurgulamıştır. Divan ayrıca Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin, Çalışma Hakkı (m.6, 7), Ailenin, Çocukların ve Gençlerin Korunması ve Desteklenmesi (m.10), Açlıktan Korunma ve Yeterli Yiyecek, Giyecek, Barınma ve Hayat Standardı Hakkı (m.11), Sağlık ve Eğitim Hakları (m.12, 13, 14) na ilişkin hükümleri, BM Çocuk Hakları Sözleşmesinin 16, 24, 27 ve 28. madde hükümlerinin konuyla ilgili olduğunu ve ihlal edildiğini tespit etmiştir.

B- Hak İhlalleri

Uluslararası barış ve güvenliği tehdit eden İsrail, farklı ihlal ve ayrımcılık uygulamaları ile Filistin halkının en temel haklarını ellerinden alarak onları göçe zorlamaktadır. Filistinlilerin vatanlarını Yahudileştirme ve bölgede tam bir hâkimiyet sağlama düşüncesiyle kendisini engelleyecek hiçbir kuralı tanımamaktadır.

Sançar Sefer Süer, Uluslararası Adalet Divanının İşgal Altındaki Filistin Topraklarında Duvar İnşasının Hukuki Sonuçları Konusundaki Danışma Görüşü, Yasama Dergisi, 2010, C. 14, s. 40-42.

Filistinlilerin yarısından fazlasını genç nüfus oluşturmaktadır. Bu nedenle İsrail, Filistin’in genç nüfusunu ön plana alarak gençlere ve çocuklara karşı psikolojik, ruhsal, zihinsel, fiziksel şiddet, hukuksuz tutuklama, gözaltına alma ve ağır para cezaları uygulamaları gibi politikalarla gençleri toplumda pasif hale getirip Filistinlilerin geleceğe dair özgürlük umudunu yok etmek istemektedir.5

1. Yaşama Hakkı İhlali

   Yaşama Hakkı, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 3. maddede, “Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.” şeklinde düzenlenmiştir.

   Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2/1. maddede, “Herkesin yaşam hakkı yasanın koruması altındadır. Yasanın ölüm cezası ile cezalandırdığı bir suçtan dolayı hakkında mahkemece hükmedilen bu cezanın infazı dışında, hiç kimse kasten öldürülemez.” hükmü bulunmaktadır.

   BM Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 6/1. maddesine göre, “Her insan doğuştan yaşama hakkına sahiptir. Bu hak hukuk tarafından korunur. Hiç kimse yaşama hakkından keyfi olarak yoksun bırakılamaz.”

   Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi, her çocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğunu, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azami çabayı devletlerin göstermesi gerektiğini belirtir.

   Uluslararası hukuka göre, ölümcül güç kullanımı kesinlikle zorunlu, orantılı ve kademeli olmalıdır. Yaşama hakkına ilişkin olarak devletlerin ‘pozitif yükümlülükleri’, yetki alanında bulunan tüm bireylerin yaşam hakkını gerek kamusal makamların gerek diğer bireylerin gerekse kişinin kendi eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere karşı korumaktır. ‘Negatif yükümlülükleri’ ise, yetki alanında bulunan hiçbir bireyin hayatına kasıtlı ve hukuka aykırı olarak zarar veya son vermemektir. İsrail kuvvetlerinin, zorunluluk arz etmediği halde, orantısız bir şekilde ve kasıtlı olarak ölümcül güç uyguladığı, Raporumuzda da yer alan birçok örnekte görüleceği üzere belgelenmiştir.

   Doğal ve en temel hak olan yaşama hakkının yasadışı ve yargısız infazla sonuçlanan ihlalleri, bireysel cezai sorumluluk doğurmalıdır. Devletlerin yaşama hakkına ilişkin ‘usul yükümlülükleri’, doğal olmayan her ölüm olayının tüm yönlerinin ortaya konulmasını, sorumlu kişilerin belirlenmesini ve lüzumu halinde cezalandırmasına imkân tanıyan bağımsız ve etkin bir soruşturmanın yürütülmesini gerektirir. Yaşama hakkını koruyan mevzuat hükümlerinin uygulanması ve sorumluların ölüm olayına ilişkin hesap vermeleri ancak bu şekilde sağlanabilir.

   Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi kapsamında anlamlı koruma sağlamanın bir parçası, yasa dışı güç kullanımından kaynaklanan çocuk ölümlerinin soruşturulmasını ve hesap verebilirliğini kapsar. İnsan hakları örgütleri tarafından toplanan verilerde, İsrail'in çocuk ölümleri için gerçek bir hesap verebilirlik sağlama konusunda sistematik olarak

   5

   başarısız olduğu görülmektedir. Filistinlilere zarar veren veya onları öldüren İsrail askerlerinin

Abdülkadir Tok, https://mirasimiz.org.tr/blog/page/filistin-de-cocuk-olmak-ve-uluslararasi-hukuk/2134 (Erişim Tarihi: 03.08.2022)

Uluslararası Af Örgütü, age, s. 24. 0 8

çok nadiren suçlandığı bilinmektedir.7 İsrail Hükümeti ölümcül atışların şartlarını kapsamlı ve şeffaf bir şekilde araştırmamakta, cezai suçların olduğu durumlarda yasal hesap verebilirliği ve adaleti sağlayamamaktadır.

İsrail, uluslararası hukuka aykırı olarak 1967'den bu yana onlarca Filistinli şehit çocuğun

8

naaşını alıkoymakta, onları gelecekte müzakere kartı olarak kullanmak istemektedir.

İsrail'in Filistinli çocukların cenazelerini alıkoyma politikası, uluslararası insancıl hukukta yasaklanan ve Dördüncü Cenevre Sözleşmesi uyarınca bir savaş suçu olan, ailelere karşı toplu cezalandırma anlamına gelmektedir. Ayrıca, ölenlerin ailelerine yönelik zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve cezalandırma anlamına gelir. Bu husus, maruz kalınan zihinsel sıkıntı nedeniyle Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nin 7. maddesi de dahil olmak üzere uluslararası insan hakları hukukunu ihlal etmektedir.9

1. İşkence, Fiziksel Şiddet ve Yaralama

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 5. maddeye göre, “Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.”

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 37. maddesi, hiçbir çocuğun işkence veya zalimce bir muameleye tabi tutulamayacağını ve devletin bu konularda çocukların sağlığı ve güvenliğiyle ilgili her türlü koruyucu ve önleyici çalışmaları yapması gerektiğini belirtir.

İsrail işkenceyi yasal biçimde uygulayan devlet olarak tarihe geçmiştir. BM kaynakları1n1 a göre İsrail, işkencenin 200 farklı yöntemini uygulamaktadır1.0 Filistin Esirler Cemiyeti, İsrail hapishanelerindeki Filistinli tutukluların %95’inin işkenceye maruz kaldığını belirtmektedir.11

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 3/2. maddesi, devletlerin çocukların esenlikleri için gerekli olan koruma ve bakımı sağlamasını öngörmektedir. İşgalci İsrail kuvvetleri tarafından yaralanan yüzlerce çocuk, ilk bakışta, 3/2. maddesinin hem lafzını hem de ruhunu ihlal etmektedir.

Yaralanmaların bazı durumlarda ölüme yol açtığı, bazen geçici veya göz çıkarılması ve el, kol, bacak kopması gibi daimî bir engelliliğe neden olduğu belirlenmiştir. Filistinli çocuklar İsrailli işgalcilerin şiddetine de maruz kalarak taciz edilmekte, taşlanmakta ve kontrol noktalarında acımasızca dövülmektedirler.

İsrailli yerleşimcilerin saldırılarına ilişkin düşük soruşturma oranı, İsrail'in, devletlerin istismar mağduru bir çocuğun fiziksel ve psikolojik iyileşmesini desteklemek için tüm uygun önlemleri almasını şart koşan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 39. maddesi kapsamındaki

https://www.habereguven.com/filistinli-4-cocugun-oldurulmesiyle-ilgili-sorusturmanin-yeniden-acilmasitalebinin-reddedilmesi-kararina-tepki (Erişim Tarihi: 25.07.2022)

https://www.aa.com.tr/tr/dunya/filistinlilerin-kanayan-yarasi-sehit-cenazeleri-ve-kayiplar (Erişim Tarihi: 26.07.2022)

16 Kasım 2021 – 10 Ocak 2022 Dönemi LPHR Çocuk Hakları Bülteni, s. 2.

“Torture in Israeli Prisons: 200 Methods Used against Palestinian Prisoners”, The Palestine Chronicle, http://www.palestinechronicle.com/torture-in-israeli-prisons-200-methods-used-against-palestinian-prisoners/ (Erişim Tarihi: 20.07.2022)

Fiziksel işkence, şunları kapsar:

Tutuklandığı ilk andan itibaren ve yolda intikal sırasında tüfek dipçikleri ve coplarla dövülmesi ve askeri araçların içinde askerlerin ayaklarının altına atılması,

Çocuk tutuklanmaya direnirse hücreden sorgu odalarına ya da başka bir yere götürme esnasında yerde sürüklenmesi.

Elleri ve ayakları bağlıyken, çocuğun bir duvara yaslanarak belli bir süre ayaklarının ucunda durmaya zorlanması.

Göğüs kemiklerini etkileyen ve bilinç kaybına yol açabilen şiddetli sarsıntıya maruz kalması.

El, ayak ve gözlerin bağlanması.

Özellikle yerleşim yerlerini veyahut ordu kamplarını araştırırken ara sıra elektrik şoku kullanarak soruşturmaya tabi tutulması.

Soruşturmanın ilk günlerinde ardı ardına iki güne denk gelecek şekilde uykusuz bırakılması.

Yaşamın tüm gerekliliklerinden yoksun bırakılarak, sinir bozucu ve çetin koşullarda hücre hapsine tabii tutulması.

Elleri ve gözleri bağlıyken ağrılı pozisyonlarda uzun süre ayakta durmaya zorlanması. Gözleri bağlıyken yüzüne tokat atılması.

Bağlı bir şekilde uzun saatler boyunca sandalyede oturmaya zorlanması.

Kışın battaniyesiz ve yataksız veyahut yıpranmış, hafif ve kirli bir battaniye vererek uyumaya mecbur bırakılması.

Çocuğun duvara ya da dizine yaslanmadan uzun süre çömelerek oturmaya zorlanması.

7 Tok, A.g.e.

Çocuğun duvara ya da dizine yaslanmadan uzun süre çömelerek oturmaya zorlanması. Bütün gün karanlık hücrelerde kalmaya veyahut güçlü ışığa maruz bırakılması.

Psikolojik işkence, şunları kapsar:

Save The Children, Trapped:, The impact of 15 years of blockade on the mental health of Gaza’s children, page: 17

https://www.trthaber.com/haber/dunya/1-yilda-binden-fazla-cocuk-sakat-kaldi-200388.html (Erişim Tarihi: 25.07.2022)

Kadriye Sınmaz, Filistin’de İnsani Durum ve Hak İhlalleri, 2021, s. 26.

Murat Köylü, İsrail'in Filistinli Gençlere Yönelik İnsan Hakları İhlalleri, TİHEK Akademik Dergisi, 2018, S. 1, 1 2

s. 77-87.

3) Tutuklamalar ve Gözaltı

İsrail'in işgal altındaki Filistin topraklarında yaşayan Filistinli çocukları askeri olarak tutuklaması ve gözaltına alması, büyük ve uzun süredir devam eden bir insan hakları sorunudur. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin 1974 yılında aldığı ve Filistin Ulusal Konseyi’nin onayladığı bir kararla 17 Nisan günü, “Filistinli Tutsaklar Günü” olarak kabul ve ilan edilmiştir.17

Kişi güvenliği hakkının sağladığı güvenceye aykırı şekilde yapılan keyfi gözaltılar ile bugün İsrail cezaevlerinde adil yargılamaya tabi tutulmadan yıllarca gün yüzü görmeyen binlerce Filistinli vardır. İsrail bu konudaki hak ihlalini daha da ilerleterek reşit olmamış çocukları da keyfi şekilde gözaltına almaktadır. Çocukların gözaltında tutulması, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 37/1 ve 19. maddelerinin açık ihlalidir.

İsrail askeri gözaltı sisteminde her yıl, bazıları 12 yaşında olan yaklaşık 500-700 Filistinli çocuk tutuklanmakta, gözaltına alınmakta ve yargılanmaktadır. Filistin hükümetine bağlı Filistinli Mahkumlar ve Özgür Bırakılanlar İşleri Kurumunun yayımladığı son rapora göre de İsrail

18

güçleri 1967'den bu yana 18 yaşın altında yaklaşık 50 bin Filistinli çocuğu gözaltına aldı .

Rapora göre, 2022 başından bu yana 200'den fazla Filistinli çocuk gözaltına alınırken İsrail hapishanelerinde halen tutuklu 160 çocuk bulunuyor. Bu tutuklamalar; çocukların yaşlarına, erkek ve kız cinsiyetlerine, masumiyetlerine ve fiziksel yapılarının zayıflığına bakılmaksızın en temel insani ihtiyaçlarını karşılamadan yapılmaktadır.

Gözaltı merkezlerinde tutulan Filistinli çocukların geleceklerini yok etmek, gelecek yönelimlerini olumsuz yönde etkilemek ve sarsılmış, mağlup bir nesil oluşturmak amacıyla onlarla ilişkide standart asgari kurallara da saygı gösterilmemektedir.

Filistinli tutsak çocuklara reva görülen çeşitli hak ihlalleri, çocuğun yüksek yararını gözeten ve onun temel haklarını koruma altına alan onlarca uluslararası belgeye rağmen artarak devam etmektedir.

İşgal güçleri, geceleri çocukları evlerinde, bazen de sokakta oynarken ya da okula giderken tutuklamaktadır. Bu çocuklar, hapishanelerde ve gözaltı merkezlerinde çok kötü ve ağır yaşam koşullarında tutulmakta, insanlık dışı ve bazen zalimce şiddete maruz kalmaktadır. Eğitim, tedavi, yeterli beslenme, ailelerini engelsiz ziyaret etme, adil yargılanma gibi en temel haklarından mahrum bırakılmaktadır.

Filistinli çocuklar, işgalci İsrail tarafından üç şekilde tutuklanmaktadır:

1. Evde tutuklama: Çoğu Filistinli çocuk gece yarısı evlerinde tutuklanmaktadır. Çok sayıda ağır silahlı İsrail askeri evlerine baskın yapmakta, evlerini aramakta ve içindekilerini kurcalamaktadır. Buna aile bireylerine yönelik hakaret ve küfürler, tehditler ve başta küçük çocuklar ve yaşlılar olmak üzere güvende olanları yıldırma eşlik etmektedir. Daha sonra gözlerini kapatarak ve ellerini bağlayarak sorgu ve tahkikat yerine götürülmektedir. İşgal polisi, gözaltındaki çocuk hastaysa ve belirli bir ilacı alması gerekiyorsa, onlara uyuma, yemek yeme, tuvalete gitme ve hatta ilaç alma imkânı vermemektedir. Gözaltına alınan çocukların evlerinden zorla çıkarıldıklarında çoğu durumda ağlamalarına askerler tepkisiz kalmaktadır.

Fethi Güngör, Filistinli Tutsak Çocukların Maruz Kaldığı Ağır Hak İhlalleri, Yeni Türkiye, 2016, s. 1.

Mohaja El-Quds, Filistin Aile Araştırmaları Merkezi, “Çocuk Mahkumların Durumu Hakkında Rapor”

1 3

1. Sokakta tutuklama: Bu, çocuk arkadaşlarıyla oynamak veyahut birlikte oturmak için sokaktayken ya da gösteriler sırasında veyahut çocuklar okullara giderken veya okuldan çıkarken, okul kapılarında kendilerini bekleyen işgal devriyeleri tarafından taş atma bahanesiyle tutuklanmaktadır. Gözaltı ve sorgu merkezlerine sevk edilmeden önce bu çocuklara ne ailelerine haber verme ne de bir avukatla görüşme fırsatı tanınmamakta ve genellikle güneşte veya soğukta uzun saatler boyunca yiyecek ve içecek olmadan beklemek zorunda bırakılmaktadır.

2. Askeri kontrol noktalarından geçerken tutuklama: Aranan çocukların adları, kontrol noktalarında veyahut sınır geçişlerinde listelerde yer almakta ve bu çocukların kontrol noktalarında adlarının bulunduğunu bilmedikleri bir durumda, kontrol noktasına vardıkları an, gözleri ve elleri bağlanarak tutuklanmakta ve daha sonra soruşturmayı ve sınır dışı edilmeyi beklemek zorunda bırakılmaktadır. Ayrıca işgalci yetkililer, Filistinli çocukları tutuklarken her zaman acımasız polis köpeklerini kullanmaktadır.

İşgalci yetkililer, tutukladıkları çocukları çeşitli fiziksel ve psikolojik işkencelere maruz bırakarak zorla, işkence ve tehditlerle ve genellikle İbranice olan ve çocukların pek de yetkin olmadığı ifadeleri imzalama koşulları altında onlardan itiraflar almaktadır. Adil yargılanma standartlarından yoksun askeri mahkemelerde, çocukların maruz kaldıkları işkenceye ilaveten hapis cezaları ve ağır para cezaları istenmektedir. Ağır para cezaları, reşit olmayan çocuklarını korumak ve tutukluluklarının devamını önlemek için bu parayı ödemek zorunda kalan ebeveynler üzerinde ekonomik bir yük oluşturmaktadır.

Filistinli çocuk tutsaklar, 4. Cenevre Sözleşmesi’ne aykırı olarak işgal altındaki Filistin topraklarından İsrail’e nakledilmektedirler.

Avrupa-Akdeniz İnsan Hakları İzleme Örgütü, İsrail ordusu askerleri tarafından Batı Şeria'da gerçekleştirilen Filistinli çocuk ve sivillerin tutuklanması sırasında bu politikaya karşı uyarıda bulunarak bunu "uluslararası hukuku ihlal eden bir eylem ve insanlık ihlali" olarak değerlendirerek, vahşi ve kabul edilemez yaralanmalara ve yıldırmalara dikkat çekmiştir.

7 Aralık 2021'de, Batı Şeria merkezli insan hakları örgütü olan Askeri Mahkeme İzleme Örgütü Military Court Watch (MCW), İsrail askeri gözaltında tutulurken hücre hapsinde tutulan Filistinli çocukların yüzdesinin tarihi bir dönemde belirgin bir şekilde yükseldiğini belirten 'Hücre Hapishanesi' başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda, ifadesi alınan çocukların çoğunun hücre hapsi sırasında 16-17 yaşlarında olduğu, ancak bazılarının 13 yaşında olduğu ortaya konulmuştur. Rapor, hücre hapsinin çocuklar üzerindeki kilo kaybı, kendine zarar verme ve intihar girişimi de dahil olmak üzere olumsuz psikolojik ve fiziksel etkilerini belgelemiştir.

Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nin 7. Maddesi ile İşkenceye Karşı Sözleşme'nin 16. maddesine göre bir çocuğa herhangi bir süre hücre hapsi uygulanması, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele teşkil etmektedir.

Hücre hapsi, BM Mahpusların Muamelesine İlişkin Asgari Standart Kuralları (Mandela Kuralları) tarafından mahkumların anlamlı insan teması olmaksızın günde 22 saat veya daha

19

fazla süreyle hapsedilmesi olarak tanımlanmaktadır.

1 4

Lawyers For Palestinian Human Rights. (2022, 29 Nisan). Hücre Hapsinde Tutulan Çocukların Sayısında Belirgin Artış. (29.06.2022 tarihinde https://lphr.org.uk/blog/marked-surge-in-the-number-of-palestinianchildren-held-in-solitary-confinement/ adresinden erişildi.)

Özgürlüklerinden Yoksun Bırakılan Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kurallarının (Havana Kuralları) 67. maddesi, tecridin çocuklara karşı bir disiplin prosedürü olarak kullanılmasını yasaklamaktadır. Kurallar ayrıca, çocuk adalet sisteminin “çocukların haklarını ve güvenliğini desteklemesi ve çocukların fiziksel ve zihinsel esenliğini desteklemesi” ve “hapis cezasının son çare olarak kullanılması” gerektiğini öngörmektedir.

Askeri Mahkeme İzleme Örgütü, çocuk tutukluların yalnızca %20'sinin sorgulama öncesinde veya sorgulama sırasında bir avukata erişebildiğini ve %72'sinin fiziksel istismara maruz kaldığını bildirmiştir.

Uluslararası Filistin Çocukları Savunması Örgütü’ne (DCIP) göre, Filistinli çocukların İsrail askeri gözaltı sistemindeki hücre hapsinin çoğunluğunun yalnızca ön suçlama ve yargılama öncesi gözaltı sırasında gerçekleştiğini bildirmektedir. DCIP tarafından toplanan kanıtlar, ezici bir çoğunlukla hücre hapsinin, yalnızca belirli bir suç için itirafa zorlamak veya sorgu altında istihbarat toplamak için uygulandığını göstermektedir.

UNICEF'in Mart 2013 tarihli “İsrail Askeri Gözaltındaki Çocuklar: Gözlemler ve Öneriler ”

20

başlıklı raporunda UNICEF şu sonuca varmıştır:

“Askeri gözaltı sistemiyle temasa geçen Filistinli çocuklara yönelik kötü muamelenin, tutuklanma anından çocuğun kovuşturulmasına ve nihai olarak mahkûm edilmesine kadar olan süreç boyunca yaygın, sistematik ve kurumsallaştığı görülmektedir.”

İsrail, hiç kimsenin keyfi tutuklanamayacağını ve suç isnat edilmeksizin cezaevine konulamayacağını düzenleyen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 9, 10 ve 11. maddelerini sürekli olarak ihlal etmektedir. Uluslararası kuruluşların sunmuş oldukları rakamlara göre 2000 yılından bu yana İsrail askeri yetkilileri yaklaşık 13.000 Filistinli çocuğu gözaltına almış, sorgulamış, yargılamış ve hapse atmıştır.21

İsrail işgal rejimi tarafından tutuklanan Filistinli çocuklar, sorguya genellikle gece vakti, gözleri bağlı, elleri kelepçeli, korkmuş ve uykusuz bırakılmış olarak getirilmekte, çocuklara yeme içmeden mahrumiyet, sözlü taciz, tehdit, bazı durumlarda işkenceye varan fiziksel ve psikolojik şiddet uygulanmaktadır2.2 İsrail askeri hukuku, sorgulama sırasında avukat tutma hakkı sağlamadığından askeri mahkeme yargıçları, zorlama veya işkence yoluyla elde edilen ifadeleri kabul etmektedir. Çocuk mahkumlar avukatlarının ve ailelerinin refakati olmadan işkence altındaki sorgulamalarla itirafa zorlanmaktadırlar. Bu durumu en iyi anlatan 13 yaşında İsrail tarafından tutuklanan Ahmet Manasra isimli çocuğun sorgu anına ilişkin görüntülerdir.23

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 37, 38, 39 ve 40. maddeleri çocuğa özgü bir adalet sisteminin gerekliliğini ayrıntılarıyla ortaya koymaktadır. Sözleşme, hiçbir çocuğun işkence ve diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı bir muameleye tabi tutulamayacağını, yasadışı veya keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılamayacağını, alıkonulma ve tutuklamanın en son seçenek olarak kullanılması gerektiğini vurgulamaktadır.

UNICEF, İsrail Askeri Gözaltındaki Çocuklar: Gözlemler ve Öneriler, Şubat 2013, s. 13.

Defense for Children International Palestine, 2022.

https://www.indyturk.com/node/265251/d%C3%BCnya/filistinli-%C3%A7ocuklar-i%CC%87srailcezaevlerinde-g%C3%B6rd%C3%BCkleri-i%C5%9Fkenceyi-anlatt%C4%B1-bize-hayvan (Erişim Tarihi:

24.7.2022)

1 5

https://www.haberturk.com/dunya/haber/1151323-israil-polisinin-13-yasindaki-cocuga-sorgu-goruntuleriortaya-cikti (Erişim Tarihi: 25.7.2022)

Ev Hapsi

İşgalcilerin tutukladığı Filistinli çocukların büyük bir kısmı farklı sürelerde tahliye edildikten sonra işgalin kararına göre uzayabilecek sürelerde ev hapsine de tabi tutulmaktadır. Ev hapsinde bir çocuğun evinden ayrılmasına, hatta evin balkonuna çıkmasına veya evin penceresinden dışarı bakmasına bile izin verilmemekte, vakitlerini sadece odalarında geçirmesi istenmektedir.

Filistinli çocuklara uygulanan ev hapsi birçok problemi de beraberinde getirmektedir Ev hapsi politikası, Filistinli çocukların yaşadığı en kötü şeylerden biridir. Nitekim, okula gitmekten ve hareketten mahrum bırakılan bu çocukların saldırgan olarak yetişmesine, başkalarına güvensizlik duymasına ve kendilerini toplumdan soyutlamasına neden olmaktadır.

Ev hapsi politikası, özellikle Kudüs şehrinde işgal güçleri tarafından çocuklara karşı yaygın olarak kullanılmaktadır. Yalnızca 2022 yılının ilk yarısında, işgal makamları çocukları etkileyen

120’den fazla ev hapsi emrini vermiştir2. 4

Bunlardan bazılarının, kendi evlerinden okul için

dahi olsa çıkması kesinlikle yasaklanmış, bazıları da kendi evlerinden ve ikamet yerlerinden uzak, akrabalarının evlerinde hapsedilmiştir. Bu durum ilkine göre daha zordur. Nitekim bu durumda aile dağılmakta ve çocuk doğrudan ebeveynleri gibi aralarında yaşamaya alışkın olmayan insanlarla birlikte yaşamak zorunda kalmaktadır.

İşgal güçleri, özellikle Kudüslü çocukları ev hapsiyle hedef almaktadır. Çünkü küçük çocuklar yaşları nedeniyle her zaman hapishanelerde tutulamayacağından tutuklamanın yerine ev hapsi kullanılmaktadır.

Çocuk, arkadaşlarının dışarıda oynadığını, eğlendiğini gördüğünde ve onlara katılamadığında sinirlenir, gereksiz yere ailesine bağırır, onlarla inatlaşır ve mücadele eder. Zira onların kendisini hapsettiğini ve özgürlüğünü kısıtladığını düşünür. Bu durumda ebeveyn çocuğunu korumak için onu kınamaya ve dövmeye mecbur kalabilir. Bunun aynı ailedeki ilişkinin doğası üzerinde sosyal etkileri de vardır ve çocuk ve ebeveynleri arasında bir engel oluşturur.

Kendi kızı da on altı yaşında hapishaneye giren ve hala hapishanede olan Kudüslü anne Savsan BAKER, Kudüs Kadın Çalışmaları Merkezi’nde gönüllü olarak yaptığı çalışmalarda, çocukları ev hapsi cezası alan ailelerle görüştüğünü ve “çocukların ev hapsinde anne babalarının sorumlu olduğunu, ailelerin çocuğu evde tutmak zorunda kaldığından çocukla aile arasında çatışmalar yaşandığını” dile getirmiştir.

Aynı şekilde, ebeveynlerin çocuğun yeniden tutuklanmasından veyahut işgal güçleri

10

tarafından zarar görmesinden korkması, çocuğun okula gitmesine izin vermemesine neden

olur. Bu da onun derslerden uzak kalmasına, ders çalışma ortamından uzaklaşmasına ve çoğu zaman okuldan atılmasına neden olur.

İşgalin getirdiği ev hapsinin çocuklar üzerindeki etkileri, zorunlu ikamet süresinin sona ermesinden sonra da devam etmektedir. Çocuk o yaşlarda hayatını özgürce yaşaması, ev dışında yaşıtları ile oynaması ve eğitim yolculuğunu normal olarak tamamlaması gerekirken bu durum, çocukta birçok psikolojik ve sosyal problem oluşturmaktadır.

Eğitim Hakkı İhlali

Filistinli çocuklara İşgalci İsrail tarafından uygulanan önemli insan hakları ihlallerinden biri de eğitimdir.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 26. maddeye göre, eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 28. maddesi, eğitimin tüm çocuklar için fırsat eşitliği temelinde erişilebilir olmasını şart koşar ve İsrail'i çocukların eğitime sınırsız erişimini sağlamakla yükümlü kılar.

Çocuklar için okul, güvenli ve korunaklı bir yapı olması gerekirken Filistin topraklarında İsrail’in orantısız saldırıları altında yaşayan çocuklar için okul, şiddetin çeşitli türlerine maruz kalınan bir yer haline gelmiştir. İşgal devletinin uygulamaları, çocukların eğitim imkânlarını

kısıtlamaktadır. 1 9

İşgalci İsrail yönetiminin Filistin bölgesinde okullara az kaynak aktarması, müfredatın içerik açısından zayıflığı, öğretmenlere verilen eğitimin yetersizliği ve öğretmenlerin liyakate değil İsrail Devleti’ne sadakate göre seçilmesi neticesinde okullardaki eğitimin niteliği gayet düşüktür.

Filistinli çocuklar okullarına ulaşmak için İsrail askeri kontrol noktalarından geçmek zorunda, kalmaktadırlar. Okullarına giderken İsrail askeri personeli ile etkileşime girmesi gerektiğinden çocuklar şiddete, sindirmeye ve keyfi tutuklamaya maruz kalmanın yanı sıra ders saatlerini de kaçırılabilmektedirler.

İkinci İntifada’dan sonra inşa edilmeye başlanan 700 kilometrelik Ayrım Duvarı/ Utanç Duvarı sebebiyle her gün 3.000’den fazla öğrenci ve öğretmen İsrail polisinin keyfî uygulamalarına, fiziksel ve sözlü şiddetine maruz kalmaktadır.25

İşgalciler, okul günlerinde okullara silahlarla ve taş fırlatarak saldırmakta, okulda çocukların öğrenme ve oynama yeteneklerini engelleyebilecek bir korku ortamı da oluşturmaktadırlar.

Yapılan araştırmalar, İsrail askerlerinin Filistinli öğrenci ve öğretmenleri öldürme ve yaralama eylemlerinde bulunduğunu, okullara saldırdığını, İsrail askerlerinin barikatları Filistinlilerin okullara gidişini engelleyecek şekilde kurduğunu göstermiştir.26

İsrail işgal güçleri, Filistinli gençlerin direnişe katılmaları, taş atmaları, okullardaki öğrenci kalabalıklarının bu yönde kullanıldıkları bahanesiyle ve gençleri eğitimden mahrum bırakmak amacıyla eğitim kurumları ve kuruluşlarını kapatabilmektedir.

Gazze’de 180.000 çocuk, Gazze’ye girmesine izin verilen imar malzemesi olmadığı için yeniden inşa edilmesi ve bakımı yapılması gereken hasarlı okullarına geri dönmek zorunda kalmıştır. Filistinli çocuklar sadece eğitim haklarının ihlaliyle karşı karşıya kalmamakta, aynı zamanda korunma hakları da ihlal edilmektedir. 27

Dini İnanç ve İbadet Özgürlüğünün İhlali

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 18’inci maddesi, herkesin din ve vicdan hürriyeti hakkına sahip olduğunu, bunun insanların dinini öğretme, tatbikat ve ibadet ederek açıklama, yaşama serbestisini de kapsadığını belirtir.

İşgalci İsrail, Mescidi Aksa’ya her saat giriş çıkışa izin vermediği gibi burada ibadet eden kişilere değişik baskılar uygulamaktadır. Dünya Müslümanlarının dini merkezlerinden birisi olan Mescid-i Aksa’ya yönelik yıllardır sürdürülen tahribat çalışmasına hızla devam eden İsrail, sadece Mescid-i Aksa’nın altını tünellerle kazmakla kalmayıp dönem dönem Aksa etrafında askeri birlikleri ile provokatif eylemler sergilemektedir. Bu provokatif eylemler neticesinde onlarca Filistinli gözaltına alınmıştır. İsrail’in düzenlediği sebepsiz, tahrik amaçlı saldırıların dini ehemmiyete sahip bir yere ve hatta ibadet halindeki cemaate yönelik olması, İsrail’in inanç ve ibadet konusundaki hoşgörüsüzlüğünü açıkça ortaya koymaktadır. İsrail, Mescid-i Aksa’ya keyfi şekilde “turist” alarak kasıtlı şekilde Müslümanların ibadetlerini engellemektedir. Tüm bu gelişmeler değerlendirildiğinde din ve inanç hürriyeti hakkının ihlal edildiği görülmektedir.

25 Uluslararası Hak İhlalleri İzleme Merkezi, Dünya Hak İhlalleri Raporu, 2019, s. 35.

26 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/filistinli-ogrenciler-israil-ihlalleri-altinda-egitimlerini-surduruyor/1354829# 2 0

(Erişim Tarihi: 29.07.2022)

27 Uluslararası Hak İhlalleri İzleme Merkezi, Dünya Hak İhlalleri Raporu, 2020-2021, s. 68.

Ayrıca bazı kişilere belirli süre ile Mescidi Aksa’ya giriş yasağı konulmaktadır. Bu yasaklar haklı nedenlere dayanmamaktadır. Kişilerin inanç ve ibadet özgürlükleri bu şekilde kısıtlanmaktadır.

Barınma Hakkı İhlalleri (Yıkımlar ve Sürgün)

Ev yıkımı politikası, İsrail işgal güçleri tarafından Filistinli direnişçilere ve ailelerine karşı on yıllardır uygulanmış bir toplu cezalandırma ve caydırıcılık yöntemidir.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 17/1. maddesine göre, “Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır.” 17/2. maddesine göre, “Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.”

Bu en temel haklardan biri, İsrail tarafından farklı boyutlarda ihlal edilmekte ve Filistinliler evlerini terk etmeye, topraklarından koparılmaya zorlanmaktadırlar. Bölgede Müslüman Filistinlilerin nüfusunun azaltılması amacıyla İsrail’in uyguladığı yöntemlerden biri de Filistinlilerin mülkiyet haklarının gasp edilmesidir. Bu konuda İsrail’in en sık başvurduğu yöntemler arasında Filistinlilere konut alım-satımlarında zorluklar çıkarılması, Filistinli Arapların kendi aralarında konut satışının yasaklanması, ikamet ve oturma izinlerinin keyfî olarak iptal edilmesi, Filistinlilerin miras haklarının gasp edilmesi, kişi miras kalan mülkte oturmuyorsa miras hakkından men edilmesi ve Filistinlilere ait evlerin yıkılması, işgal rejimi tarafından uygulanan başlıca mülkiyet hakkı ihlalleridir. Evsiz kalan ve saldırılardan korkan Filistinliler ise göçe mecbur kalmakta ve bu durum bölgedeki demografik yapının her geçen gün Filistinlilerin aleyhine değişmesine neden olmaktadır.

1948’den beri İşgalci rejimin Filistin evlerini yıkma ve yerleşim kurma politikası, bölgedeki Filistinliler için en önemli mağduriyet yöntemlerinden biri haline gelmiştir. Bu yıkımların çoğunluğu keyfi askeri yıkımdır. Bir kısmında farklı nedenlerle suçlanan kişilerin ailelerine veya akrabalarına ait evler, onları cezalandırmak için tahrip edilmektedir. Bir kısmı ise idari yıkımdır. İsrail, mülkleri üzerinde konut veya bina inşa etmek isteyen Filistinlilerin, belediyelerden lisans almasını zorlaştırmaktadır. Binanın lisanssız olduğu gerekçesiyle yapılan yıkımlarda İşgalci İsrail’in ev sahibinden büyük miktarda yıkım ücreti talep ettiği ve yıkım masrafını karşılamazlarsa ev sahiplerinin evlerini kendi elleriyle yıkmaya zorladıkları bilinmektedir.28

Askeri baskın ve yıkım operasyonları neticesinde yerinden edilen Filistinli halkın neredeyse yarısı çocuklardan oluşmaktadır.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 27. maddesi, çocukların yaşam standardı hakkını korur ve bu standardın çocuğun fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişimi açısından yeterli olmasını sağlamaya çalışır. Sözleşme ayrıca, Taraf Devletlerin beslenme, giyim ve barınma konularında yardım sağlamak için uygun önlemleri almaktan sorumlu olduğunu eklemektedir. İşgalci İsrail Hükümeti'nin çocukları ve ebeveynlerini evsiz bırakma ve evlerin yıkılması ve su borularının tahrip edilmesi yoluyla ailelerin geçimkaynaklarının bozulmasına yönelik eylemleri, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin hem lafzını hem de ruhunu açıkça ihlal etmektedir.

28 UHİM, s. 76.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 18/2. maddesi, Taraf Devletleri, çocuk yetiştirme sorumluluklarını yerine getirirken ebeveynlere ve yasal vasilere uygun yardımı sağlamakla yükümlü kılar. Yıkımlar ve müteakip zorunlu yerinden etme, ebeveynlerin ve yasal vasilerin çocuklarına bakma ve barınma sorumluluklarını yerine getirme yetisine zarar verdiği için bu hakkı ihlal eder.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 16/1. maddesi, çocukların özel yaşamına, ailesine ve evine keyfi veya yasa dışı müdahalelere maruz kalmama haklarını korur ve 16/2. maddesi, çocuklara bu tür müdahalelere veya saldırılara karşı yaşamın korunması hakkı verir. Yıkımlar, çocukları bu tür eylemlere itiraz edebilecekleri bir yasal sisteme erişim sağlamadan fiziksel olarak ailelerinden uzaklaştırdığı için bu hakkı etkiler.

İsrail`in en önemli politikalarından biri Filistin topraklarını işgal ve Yahudi yerleşimcileri yerleştirmektir. Filistin toprakları üzerinde uzun yıllardır sürdürülen bilinçli göç hareketleri ile İsrail vatandaşları bölgeye yerleştirilmiştir. Filistin’e yerleştirilen Yahudiler için yeni yerleşim yerleri açılması bahanesiyle Filistin Devleti toprakları işgal edilmiştir. İşgal tarihinden itibaren Filistin’de İsrail kaynaklı hak ihlalleri hiçbir zaman sona ermemiştir. İsrail bu göç politikası ile en önemli insan hakkı olan mülkiyet hakkını ihlal etmiştir.

Yahudi göçmenlere yer açmak için bölgeden sürülen Filistin vatandaşı yerleşimcilerin sürgün hayatı yaşaması yine insan hakkı ihlali olarak İsrail’in işlediği suçlar arasındadır. Filistinlilere karşı uygulanan toplu cezalandırma yöntemlerinden olan sürgüne gönderme uygulamasıyla işgalci İsrail, Filistinli halkını zor kullanarak kendi toprağından uzaklaştırmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre, sürgüne gönderilen Filistinlilerin 25 yaş arasındaki gençlerinin

%44’ünün duygusal sorunlar yaşadığı, 6-12 yaş arasındaki çocukların korku ve sinir gibi sorunlar yaşadıkları, 13-17 yaş arasındaki çocuklardan ise %47’sinin uyku sorunlarıyla birlikte panik, karanlıktan ve yalnız kalmaktan korkma gibi duygusal sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Ölüm sebebiyle veya sürgüne gönderilmekle suretiyle çocuğun babasını veya annesini kaybetmesi, çocukta bir mahrumiyet duygusu dolaysıyla da güvensizlik ve endişelerin oluşmasına neden olmaktadır.29

Konut Dokunulmazlığı Hakkı İhlali (Ev Baskınları)

Sosyal haklardan biri olan ve bugün evrensel boyutta koruma altında kabul edilen konut dokunulmazlığı hakkı ve özel yaşamın korunması hakkı İsrail yönetimince yıllardır ihlal edilmektedir.

İsrail askeri birliklerinin gece vakti Filistinlilerin evlerine baskın yapma, tutuklama ve evlerini arama uygulaması, günümüze kadar devam eden bir uygulamadır.

İsrail’in Filistin halkına karşı uyguladığı toplu cezalandırma yöntemlerinden bir tanesi olup İsrail askerleri, Filistinlilerin evlerini gece vakti basarak rahatsızlık vermek, aşağılamak veya cezalandırmak amacıyla uygulamışlardır. İsrail işgal güçleri, bu yöntemi özellikle istenen kişilere karşı yakalama esnasında kullanmıştır. İsrail askerlerinin düzenlediği gece baskınları sırasında uygulanan evin büyük sayıda askerler tarafından kuşatılması,

duvarlardan atlamalar, kapıları aşırı ve korkunç bir şekilde çalmalar veya bazen patlatmalar nedeniyle halkta ve özellikle gençlerde bir takım psikolojik bozuklukların görünmesine neden olmuştur. 30

Yapılan araştırmalara göre, gençlerin evlerinin %85’inin baskınlara maruz kaldığı ve gençlerin

31

%40’ının baskınlarda şiddete maruz kaldıkları tespit edilmiştir.

Gece baskınlarında tutuklanan, gözleri bağlanan ve kelepçelenen çocukların %90'ının ebeveynlerine ne baskın nedeni ne de çocuğun nerede gözaltına alınacağına ilişkin herhangi

32

bir açıklama yapılmamaktadır.

Yesh Din, Breaking The Silence ve Doctors for Human Rights insan hakkı örgütleri tarafından hazırlanan Rapor,33 Batı Şeria'daki Filistinlilerin evlerini işgal etmenin askeri uygulamasını ve bunun Filistinlilerin ruh sağlığı üzerindeki sonuçlarını ortaya koymaktadır. Vakaların %88'inde askerlerin, çocuklar da dahil olmak üzere hane halkına, gözetim altında oldukları bir odada toplanmalarını emrettiği, tanıkların %30'u tarafından ev üyelerinin silahla tehdit edildiği, vakaların %25'inde ordunun eve girmek için fiziksel güç veya şiddet kullandığı bildirilmiştir. Raporda ifade veren Filistinli ailelerin %64'ü, askerlerin evlerini birden fazla kez işgal ettiğini, işgallerin %88'inin gece yapıldığını, tüm işgallerin mahkeme kararı olmadan ve yargı denetimi olmadan gerçekleştirildiğini belirtmişlerdir.

Ayrıca Raporda, ev işgallerinin evleri işgal edilen Filistinlilerin ruh halleri üzerindeki etkisi de analiz edilmiştir. Bulgular, evleri işgal eden çocuklarda ve gençlerde aşırı uyarılma ve uyku bozuklukları belirtilerinin yanı sıra kaygı belirtileri, anne babaya artan bağımlılık ve saldırgan davranışların ortaya çıkması şeklindedir.

Sağlık/Tedavi İmkanlarına Erişim Hakkının İhlali

Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme 12/1. maddede, “Bu Sözleşmeye Taraf Devletler, herkesin ulaşılabilir en yüksek düzeyde fiziksel/(bedensel) ve ruhsal sağlık standartlarından yararlanması hakkını tanır.” hükmü bulunmaktadır. Herkesin hastalanması halinde tedavi hakkı vardır. Hastaların tedavi hakları engellenemez.

Filistinli hastaların tedavi olmak için İsrail’den izin almaları gerekmektedir. Ancak her zaman buna izin verilmemektedir.

İsrail’in ablukası altında bulunan Gazze’de sağlık hizmetlerinin yetersizliği dolayısıyla Gazze halkı hayati risk taşıyan hastalıkların tedavisi için Batı Şeria’ya ya da İsrail’e geçmek için İsrail’den izin almak zorundadır. İsrail Gazzeli çocukların tedavi başvurularını 2021 yılında

34

yüzde 38 oranında kabul etmemiştir.

2022 Ocak ayında 16 yaşındaki kanser hastası çocuk tedavisine izin verilmediği için Gazze’de vefat etmiştir. Yine 2022 yılında, İsrailli yetkililerin tedavi için Gazze’den ayrılmasına 5 ay

1. Köylü, A.g.e., s. 83.

2. Palestinian Counseling Center.

3. Stein, Yael, Küçükler Tehlikede: Filistinli Küçüklerin Haklarının İsrail Askeri Mahkemeleri Tarafından İhlali, 2018, s. 7.

4. https://www.phr.org.il/wp-content/uploads/2020/11/Exposed_Life_HEB.pdf (Erişim Tarihi: 21.07.2022) 2 3

5. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/filistinli-cocuklar-israil-siddeti-ve-hak-ihlalleri-altinda-hayata-tutunmayacalisiyor.

   boyunca izin vermediği 19 aylık Fatma el-Masri vefat etmiştir.35

Zorunlu Göç ve Mültecilik

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 15/1. maddeye göre, “Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.”, 15/2. maddeye göre, “Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz.”

İsrail kuruluşundan itibaren ırk ve din başta olmak üzere Filistinli Araplarla, Yahudi göçmenler arasında büyük bir ayrım gözetmiştir. Filistinliler için yurttaşlık kazanımında, daimî ikametgâh ve doğma gibi şartlar aranırken, Yahudiler için 1950 Geri Dönüş Yasası kuralları yeterli bulunmuştur. Yasaya göre, “Her Yahudi’nin Yahudi halkına karşı bir aktivitede bulunmadığı veya kamu sağlığıyla devletin güvenliği için tehlike oluşturmadığı takdirde ülkeye, İsrail’e göç etme hakkı” vardır.” Yeni gelen Yahudi göçmenlerin istihdamı, barınması, dil öğrenimi gibi konularda devlet özel hizmetler vermektedir. İsrail yurttaşlığını yeni kazanan Yahudi olmayan şahıslar için ise bu özel hizmetler söz konusu değildir.

Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA)nın kayıtlarına göre Filistinlilerin %49,8’i mülteci durumundadır. İsrail, Filistinlileri kendi topraklarından kopararak yerlerine Yahudileri yerleştirmek için tehcir komisyonları kurmuş, terör, katliam ve saldırı savaşları gibi şiddet içeren yöntemlere başvurmuştur.

İsrail belli aralıklarla Filistin bölgesine düzenlediği hava ve kara saldırıları ile yerleşik halkı zorunlu göçe tabi tutmaktadır. Sadece göç olarak değil mülkiyetinde bulundukları evlerin, yerleşim yerlerinin tahrip edilmesi, kullanılamaz hale getirilmesi yine konut dokunulmazlığı ve kişi güvenliği haklarını da ihlal etmektedir.

Seyahat Hakkının İhlali (Güvenlik Nedenli Kapatmalar)

Hareket özgürlüğü hakkı, uluslararası anlaşmalar ve sözleşmelerle güvence altına alınan temel insan haklarından biridir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 13/1. maddeye göre, “Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.” 13/2. maddeye göre, “Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.”

Paranoya derecesinde güvenlik korkusu yaşayan İsrailliler, Filistinlilerin Kudüs’e girişlerini yasakladıkları gibi Kudüslülerin de Kudüs’ten ayrılmaları durumunda tekrar Kudüs’e girmelerini ya imkânsız hale getirmekte ya da zorlaştırmaktadırlar. Fiili seyahat hürriyetini engellemektedirler.

Binlerce Filistinli genç, işgalci İsrail tarafından üç tarafı duvarlarla çevrilmiş bir alanda yaşamak zorunda bırakılmaktadır. İsrailli işgalciler, işgal edilmiş topraklarda serbestçe dolaşırken, onlar kendi topraklarında duvarlarla çevrilmiş alanda yaşamak zorunda kalmış, bir yerden başka yere geçmeleri yasaklanmıştır.

İsrail, işgali altındaki Filistin topraklarının tamamını veya bir kısmını kapalı güvenlik bölgesi ilan ederek kapatılan bölgede yaşayan Filistinlilerin başka bölgelere geçişlerini

1. https://reliefweb.int/report/occupied-palestinian-territory/al-mezan-holds-israel-responsible-death-19-monthold-

   engellemektedir. Bu uygulama, özellikle Filistin topraklarındaki işsizliğin yüksek olan oranını daha da artırmaktadır.

İsrail Kontrol Noktaları-Barikatlar

İsrail işgal askerleri, şehirler arası, kasabalar ve köyler arası kurduğu barikatlarda Filistinlilere karşı saatlerce bekletme, üst arama, elbise çıkartma, dayak, aşağılama gibi çeşitli uygulamalarda bulunmaktadırlar. İşgal altındaki topraklarda işgal yönetimi tarafından işlenen insan hakları ihlallerinin en kötü tezahürlerinden biri olan bu barikatlar, Filistinlilerin hayatlarını istisnasız olarak her yönden etkilemektedir. Filistinliler zorlu hava ve zor sağlık koşulları olsa bile İsrail askeri barikatları önünde uzun süre bekletilmekte, kadın, erkek ve çocuklar için oldukça yorucu olan arama noktaları sebebiyle büyük sıkıntılar çekmektedirler.

Bu uygulamanın en ağır sonucu, tedavi olmak için yollarının üzerindeki kontrol noktalarında çoğu kez saatlerce beklemek zorunda olan hastalar ve yaşlıların hayatlarını kaybetmeleridir.

Çocuklar, sık sık kontrol noktalarından veya işgal yerlerinden geçmek zorunda kaldıkları için, okula gidip gelirken sürekli sıkıntı, korku ve tehlike içindedirler.

Üniversite öğrencileri, evlerine çok yakın olmayan eğitim kurumlarına giderken büyük zorlukla karşılaştıklarından birçoğu öğrenimlerini bırakmakta veya sadece evlerine çok yakın bulunan uygun bölümleri seçmektedirler.

Yapılan araştırmalarda, barikattan sürekli geçmenin ve barikatlardaki İsrail askerlerinin uygulamalarına maruz kalmanın gençlerin üzerinde sosyolojik ve psikolojik etkiler bıraktığı tespit edilmiştir.

Kapatılan yollar ve kontrol noktaları hayatı ve eğitimi zorlaştırmakta, insanların hareket etme özgürlüğüne kısıtlamalar getirmektedir. İsrail’in 108 kalıcı kontrol noktasına ilave olarak 2022 yılının ilk altı ayında 2098 geçici kontrol noktası kurduğu rapor edilmiştir.36

Aile Birlikteliğinin Engellenmesi-Ailelerin Parçalanması

İsrail, 2002’den bu yana, Batı Şeria ve Gazze’deki Filistinlilerin İsrail ya da Kudüs’te evlilik yoluyla statü kazanmalarını yasaklayan bir politika benimsemiştir. Yasa ile İsrail ve Kudüs’teki binlerce Filistinlinin Batı Şeria ve Gazze’deki Filistinli eşleriyle yaşaması, dolayısıyla da aile birleşimi engellenmiştir.

İsrail Devleti, Filistinli annelerin Kudüs şehrinde ikamet eden kocaları ve çocuklarıyla birlikte ikamet etmelerini de yasaklamıştır. İşgalci İsrail, Filistinli ailelere birlikte oturma hakkı vermeyerek uluslararası birçok sözleşmeyi apaçık şekilde ihlâl etmiştir.

Toprak Müsaderesi

İsrail Devleti kurulurken Filistin’in dörtte üçü ele geçirilmiş, kovulan ve tehcir edilen Filistinlilerin toprakları müsadereye tabii tutularak kamulaştırılmıştır. 1967 Savaşı’ndan sonra da İsrail toprak müsaderesi ve yerleşim politikasına devam etmiştir. Batı Şeria ve Gazze’de büyük miktarda araziye el koyarak yerleşim yerleri kurmaya başlamıştır.

1. Palestinian Centre For Human Rights (PCHR), İşgal Altındaki Filistin Topraklarında İsrail İnsan Hakları

Sokağa Çıkma Yasakları

Sokağa çıkma yasağı uygulaması bir toplu cezalandırma yöntemi sayılmasına rağmen gençlerin oynamaları, hareketlilikleri ve ifadeleri bakımından özellikle sokaklardan başka oyun alanları olmayan mülteci kamplarında ikamet eden gençler için bir sınırlamadır.

Sokağa çıkma yasağı uygulaması süresince yapılan baskınlar esnasında gençlerin akrabalarına yönelik dayaklar ve aşağılayıcı davranışların gençlerde olumsuz psikolojik ve davranışsal etkiler bıraktığı tespit edilmiştir. Uzun süre sokağa çıkma uygulamasına maruz kalan gençlerde hareket sorunları, kardeşler arasında şiddet içeren davranışların, itaatsizliğin, yeni durumlardan ve İsrail askerlerinden korkuların arttığı, ayrıca pek37 çok çocukta müdahale gerektiren psikolojik veya duygusal belirtiler bulunduğu gözlenmiştir.

Toplu Cezalandırmalar

Köylü, A.g.e., s. 84.

Mayıs 2022

"

"

İşgalci İsrail güçleri, Cenin'in batısında Harithiya köyündeki Omar Ahmed Mohammed Yasin Jaradt'ın aile evini yıktı. Mülkiyet hakkı ve evde yaşayan bir çocuğun konut dokunulmazlığı ihlal edildi. Bu olayda Uluslararası hukuka göre yasak olan toplu cezalandırma eylemleri yapılmıştır.

Mayıs 2022

"

Motasem Mohammad Taleb Atallah

İşgalci İsrail güçleri, Beytüllahim yakınlarındaki Tekoa yerleşim birimine gizlice girdiği gerekçesiyle 4 gerçek mermi ile 17 yaşındaki Motasem Mohammad Taleb Atallah'ı vurarak şehit etti. Bu olayda Filistinli bir çocuğun en temel insan hakkı olan yaşam hakkı elinden alındı ve 17 yaşında bir çocuk haksız olarak hayattan koparıldı.

İsrailli işgalci yerleşimciler, Nablus'un kuzeydoğusunda bulunan Beit Furik askeri kontrol noktasındaki Azmout kulübünden 4'ü çocuk 15 oyuncuyu taşıyan bir otobüse taşlayarak otobüste maddi hasara yol açtı. Bu olayda Filistinli çocuklara karşı seyahat özgürlüğünün engellenmesi ve mala zarar verme suçlarının işlenmesi ile birlikte, korkutarak sindirmeye yönelik politikalarına devam etti.

Mayıs 2022

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, Er-Recebi ailesinin Silvan beldesindeki evini yıktı. Binada 5 aileden 40 kişi yaşıyordu ve 19’u çocuktu. Bu olayda, Uluslararası hukuka göre yasak olan toplu cezalandırma eylemleri gerçekleştirilerek evde yaşayan çocukların konut dokunulmazlığı hakkı ihlal edilmiştir.

"

Mayıs 2022

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, Ramallah’ta 16 yaşındaki Ahed Mohammad Rida Mereb'i, Cenin'in Al Hadaf mahallesinde bir İsrail askeri aracının önünde yaklaşık iki saat karşılıklı ateşte canlı kalkan olarak kullandı. Çocuğun fiziksel ve psikolojik bütünlüğüne, yaşam hakkına doğrudan müdahale edildi.

İşgalci İsrail güçleri, Qalqilya'da haftalık Kafr Qaddum protestosunu bastırması sırasında bir çocuğu plastik mermilerle yaraladı.

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, 2 evi yıkarak 3'ü çocuk 5 kişilik bir aileyi evsiz bıraktı. Bu olaylarda Uluslararası Hukuka göre yasak olan toplu cezalandırma yöntemine başvurularak çocukların barınma hakkı elinden alınmış ve konut dokunulmazlığı hakkı ihlal edilmiştir.

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, Cenin mülteci kampına düzenlediği saldırı sırasında 3 çocuğu yaraladı.

İşgalci İsrail güçlerinin, El Bireh'in kuzeyindeki El Mahkama askeri kontrol noktası yakınlarında Nakba'yı anmak için düzenlenen bir protestoyu bastırmasının ardından çıkan çatışmalarda 2 çocuk yaralandı.

İşgalci İsrail güçleri, 10’u çocuk beş ailenin yaşadığı evi yıktı.

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, Eski Kudüs Şehri yakınlarında Filistinli bir şehidin cenazesine katılan çocukları tutukladı.

"

"

"

Ahmed Manasra

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri, aralarında Kudüslü çocukların da bulunduğu çok sayıda kişiye Mücahitler Mezarlığında gaz bombalarıyla saldırdı ve gözaltına aldı.

Mayıs 2022

Filistinli çocuk tutuklu Ahmet Manasra’nın ağır işkence gördüğü, hafıza ve bilinç kaybı yaşadığı buna rağmen işgalciler tarafından hücre hapsine devam edildiği bilinmektedir.

Mayıs 2022

"

Amjad Waleed al Fayed

İşgalci İsrail güçleri, Hebron'da Kherbet al-Markaz'daki iki yerleşim çadırını yıktı ve 3'ü çocuk olmak üzere 12 kişilik 2 aileyi evsiz bıraktı.

Mayıs 2022

Mayıs 2022

İşgalci İsrail güçleri Kudüs’ün Eski Şehir bölgesindeki el-Vad Caddesinde Kudüslü çocukları gözaltına aldı.

Nablus'un güneydoğusundaki Kusra köyünde bulunan Esh Kosdeh yakınlarında İsrailli yerleşimciler tarafından 15 yaşında bir çocuk iki saat boyunca kaçırıldı ve dövülerek başından ağır yaralandı. Teslim edilen çocuk hastaneye kaldırılarak tedavi altına alındı.

.

Mayıs 2022

https://www.youtube.com/watch?v=hWmEY0flKeI&t=349s (Erişim Tarihi: 28.07.2022)

https://www.trthaber.com/haber/dunya/filistin-egitim-mufredatina-israilin-mudahalesi-265246.html , https://www.indyturk.com/node/260526/d%C3%BCnya/filistindeki-okullar-i%CC%87srail-buldozerlerinemeydan-

okuyor 6 0

BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 27. madde çocukların yaşam standardı hakkını korur. 2022 yılının ilk altı ayında 261 Filistinli çocuğun ev yıkımları sonucu barınma hakkı ihlal edilmiştir. Ayrıca özellikle şubat ayında ev yıkımlarının artmasıyla barınma hak ihlallerinin sayısı artmıştır. Yıkımlar, BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 18/2. ve 16/1. maddelerine aykırılık teşkil eder. Ayrıca İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 17/1 ve 17/2. maddeleri de ihlal edilmektedir.

Palestinian Centre For Human Rights isimli insan hakları örgütünün 2022 yılının ilk altı ayındaki verilerine göre, İsrail işgal kuvvetleri Filistinlilere ait 78 ev ve 40 çadırı yıkmış, 91’i kadın, 210’u çocuk toplam 447 kişiyi evsiz bırakmıştır.47

Seyahat Hakkının İhlali: 2022 yılının ilk altı ayında 5 Filistinli çocuğun serbest dolaşım hakkı engellenmiştir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 13/1. maddeye göre, “Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.” 13/2. maddeye göre, “Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.”

Maddi Para Cezasının Verilmesi: İşgal makamları, hükümlere ek olarak çocuklara ağır para cezaları vermektedir. Çocukların serbest kaldığı davalarda bile bazen büyük tutarlarda maddi para cezası verilmektedir. İşgal güçleri tarafından çocuklara bir yıl boyunca Ofer Askeri

48

Mahkemesi'nde verilen para cezaları 150 bin doları aşmış durumdadır.

Çocuklara İdari Gözaltı Cezası: İdari gözaltı, bir kişinin İsrail askeri komutanının emriyle herhangi bir suçlama veya yargılama olmaksızın özgürlüğünden yoksun bırakıldığı, yargı sürecinin dışında gerçekleşen bir cezalandırma yöntemidir. Askeri Emir 1651 uyarınca, bir kişi

49

sınırsız sayıda yenileme ile altı aya kadar gözaltında tutulabilir. Tutuklunun, "İsrail'in güvenliği

için tehlike teşkil ettiğine" karar verilmesi halinde askeri hâkim, suç isnadında bile bulunmadan tutukluluk süresini 5 yıla kadar uzatabilmektedir. Ancak genellikle kişinin görme hakkına sahip olmadığı gizli kanıtlara dayanır.

Dördüncü Cenevre Sözleşmesi’nin 78. maddesinde, idari gözaltının, işgal yetkililerinin ancak siviller için ve o anda veya gelecekte işgal gücünün güvenliğine gerçek bir tehdit oluşturması durumunda başvurabilecekleri, istisnai bir önlem olduğu belirtilmektedir.

Ne yazık ki, idari gözaltı politikası, İsrail işgal güçleri tarafından büyük ölçekte sistematik olarak ve her yıl yüzlerce Filistinli sivile karşı toplu cezalandırma yöntemi olarak uygulanmaktadır.

İşgal güçlerinin Filistinli tutsaklara karşı kullandığı idari gözaltının hukuka ve kanuna aykırılığına rağmen çocuklar bu despot gözaltıdan kurtulamamıştır. Ramallah kentinden 17 yaşındaki hasta çocuk Emel Nakleh, bu yıl serbest bırakılmadan önce 16 ay boyunca idari

50

gözaltında tutulmuştur. Muhammed Mansur adlı çocuk da 8 ay boyunca hiçbir suçlama

olmaksızın idari gözaltında tutulmuş ve geçen Haziran ayında serbest bırakılmıştır.

https://pchrgaza.org/en/israeli-human-rights-violations-in-the-occupied-palestinian-territory-weekly-update-23-29-june-2022/ (Erişim Tarihi: 12.07.2022)

RASİD, s. 7.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 1989.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Silahlı Çatışmalara Çocukların Katılmalarına İlişkin İhtiyari Protokol, 2000.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokol, 2000.

Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye Ek Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol, 2011.

Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, 1965.

Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, 1966.

Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol, 1966.

Ölüm Cezasının Kaldırılmasını Amaçlayan, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İkinci İhtiyari Protokol, 1989.

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, 1966.

İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, 1984.

İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık dışı veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne Ek İhtiyari Protokol, 2002.

Engellilerin Haklarına dair Sözleşme, 2006 (İmzaya açılma tarihi: 30 Mart 2007).

Engellilerin Haklarına dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne Ek İhtiyari Protokol, 2006 (İmzaya açılma tarihi 30 Mart 2007).

Zorla Kaybedilmeye Karşı Herkesin Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme, 2005 (İmzaya açılma tarihi: Aralık 2006).

Mültecilerin Statüsüne ilişkin 1951 Sözleşmesi; Mültecilerin Statüsüne ilişkin değişik 1967 Sözleşmesi.

İnsan Kaçakçılığının ve Başkalarının Fuhuş yoluyla İstismarının Önlenmesi Sözleşmesi, 1949.

52 Yaser Snoubar / Kasım Karataş, Bir Sakatlık Nedeni Olarak Savaş, Çatışmalar ve Engelli Çocukların Hakları:

Filistin Örneği, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, C. 14/15, S. 1, Aralık 2014/2015. 7 2

Sınır Aşan Örgütlü Suçlara karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek, İnsan Kaçakçılığı ve Özellikle Kadın ve Çocukların Kaçırılmasının Önlenmesi, Sonlandırılması ve Cezalandırılması Hakkında Protokol, 2000.

Uluslararası Savaş Suçları Roma Sözleşmesi, 1998.

Savaşta Sivillerin Korunması ile ilgili Cenevre sözleşmesi, 1949.

Uluslararası Olmayan Silahlı Çatışmalardan Korunma İle İlgili 12 Ağustos 1949 Cenevre Sözleşmesine Ek Protokol – Protokol 1, 1977.

Uluslararası Silahlı Çatışmalardan Korunma İle İlgili 12 Ağustos 1949 Cenevre Sözleşmesine Ek Protokol, 1977.

Uluslararası Olmayan Silahlı Çatışmalardan Korunma İle İlgili 12 Ağustos 1949 Cenevre Sözleşmesine Ek Protokol – Protokol 2, 1977.

Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi, 1980.

Çocukların Korunması ve Uluslararası Evlat Edinilmeleri Hususunda İşbirliğine Dair Sözleşme, 1993.

Zorla Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı ILO Sözleşmesi, 1930.

138 sayılı Asgari Çalışma Yaşı Sözleşmesi, 1973.

182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesi, 1999.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 1950.

Çocuk Ceza Adalet Sisteminin Uygulanması Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kurallar (Beijing -Pekin- Kuralları), 1985.

Çocuk Suçluluğunun Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Yönlendirici İlkeleri (Riyad İlkeleri), 1990.

Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunması Hakkında Birleşmiş Milletler Kuralları (Havana Kuralları), 1990.

Hapis Dışı Önlemlerle İlgili Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Tokyo Kuralları)

Avrupa Sosyal Şartı, 1961.

Çocukların Velayetine ilişkin Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin Yeniden Tesisine İlişkin Avrupa Sözleşmesi, 1980.

Suçtan ve Yetki İstismarından Mağdur Olanlara Adalet Sağlanmasına Dair Temel Prensipler Bildirisi, 1985.

Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi, 1996.

İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesine Ek Ayrımcılık Yasağına İlişkin 12 Numaralı Protokol, 2000.

İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesine Ek Ölüm Cezasının Her Koşulda Kaldırılmasına Dair 13 Numaralı Protokol, 2002.

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A (III) sayılı kararıyla ilan edilmiştir. Çocuk haklarıyla ilgili olan maddeleri şu şekildedir:

Madde 1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.

Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca ister bağımsız olsun ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya 203 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.

Madde 3- Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.

Madde 5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.

Madde 7- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.

Madde 9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.

Madde 10- Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye hakkı vardır.

Madde 11- (1) Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu tespit edilmedikçe suçsuz sayılır.

Madde 12- Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şeref ve adına saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.

Madde 13- (1) Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır.

(2) Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.

Madde 15- (1) Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.

(2) Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz.

Madde 17- (1) Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır.

(2) Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.

Madde 18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.

Madde 19- Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.

Madde 21- (2) Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır.

Madde 22- Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir.

Madde 23- (1) Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.

Madde 25- (1) Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.

(2) Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır. Bütün çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden yararlanırlar.

Madde 26- (1) Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır.

1. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.

2. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın hakkıdır.

Madde 27- (1) Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.

Madde 28- Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda oy birliği ile kabul edilmiş, 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, 196 ülke tarafından onaylanmış olup insan hakları anlaşmaları içinde en çok ülke tarafından onaylanmış anlaşma özelliğine sahiptir.

Sözleşmenin, “Silahlı Çatışmalara Çocukların Dahil Edilmesine İlişkin İhtiyari Protokol”, “Çocuk Satışı, Fahişeliği ve Pornografisine İlişkin İhtiyari Protokol” ve “Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol” olmak üzere 3 Ek İhtiyari Protokolü mevcuttur. Sözleşmesi’nin denetim organı, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’dir. Komitenin Genel Yorumları, çocuk haklarının yorumlanması, uygulanması ve çocukların korunması ile ilgili standart çerçeve oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletler tarafından 1946 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ise çocuk haklarını savunmak, çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak ve çocuklar için gerekli fırsat alanlarını oluşturmakla görevli bir organizasyon olarak faaliyet yürütmektedir.

Sözleşme’nin konusu, çocuklara özgü getirilen birtakım haklar ve korumalar ile ilkelerden ibarettir. Taraf devletler, sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her çocuğa; kendilerinin, anne babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken, mülkiyet, engellilik, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım gözetmeksizin tanır ve taahhüt ederler.

A- Sözleşmenin Bölümleri

Sözleşme önsöz ve üç bölümden oluşmaktadır:

Önsözde taraf devletlerin çocuk haklarını ayrı bir antlaşmayla koruma altına alma sebeplerine yer verilmiş, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, Çocuğun Korunması ve Esenliğine İlişkin Toplumsal ve Hukuksal İlkeler Bildirisi, Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Pekin Kuralları) ve Acil Durumlarda ve Silahlı Çatışma Halinde Kadınların ve Çocukların Korunmasına İlişkin Bildiri’ye atıfta bulunulmuştur.

Birinci bölümde, (1-41. maddeler) çocukların yaşatılmaları, geliştirilmeleri, korunmaları ve katılımlarının sağlanması için sahip olmaları gereken haklar ortaya konulmuş, Sözleşmenin temel ilkeleri ile devletlere düşen yükümlülükler belirtilmiştir.

İkinci bölümde, (42-45. maddeler) uygulamaya ilişkin hükümler bulunmaktadır.

Üçüncü bölümde (46-54. maddeler) ise yürürlük ve yürütmeye ilişkin hükümler yer almaktadır.

B- Sözleşmenin Temel İlkeleri

Çocuk Hakları Sözleşmesinde yer alan dört temel hak, Sözleşmede çocuklara tanınan diğer bütün hakların yorumlanmasında, uygulanmasında ve devletlere yüklenen görevlerin yerine getirilmesinde göz önünde bulundurulacak temel ilkeler niteliğindedir. Bunlar:

1. Ayrımcılığın Önlenmesi (2.mad.): Tüm çocuklar, kendilerinin ve ebeveynlerinin sahip oldukları, ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da diğer düşünceler, ulusal, etnik veya sosyal köken, mülkiyet, engellilik, doğumla gelen ve diğer durumlar temelinde oluşabilecek her türlü ayrımcılıktan korunurlar.

2. Çocuğun Yüksek Yararının Korunması (3.mad.): Çocuğun yüksek yararı, çocuğun en üstün, en önemli ve en iyi yararıdır. Çocuğun Yüksek Yararı İlkesinin tanımı Sözleşme’nin 3/1. maddesinde şöyle yapılmaktadır. “Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir.”. “Yüksek Yarar” ilkesi BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ana felsefesini oluşturur. BM Çocuk Hakları Komitesi’nin 14 no’lu genel yorumu (2013), çocuğun yüksek yararı ile ilgilidir.

3. Yaşama, Hayatta Kalma ve Gelişme Hakkı (6.mad.): Yaşama hakkı, tüm insan hakları belgelerinde güvence altına alınan ve dokunulmaz olarak kabul edilen en temel haktır. Sözleşmenin ilkeleri çerçevesinde ayrım gözetmeksizin tüm çocuklar için geçerlidir. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 6/1. maddesinde her çocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğu belirtilmektedir. Çocuğun fiziksel ve ruhsal bütünlüğüne dokunulamaması, yaşamasının sağlanması için her türlü tehlikelerden korunması bu kapsamdadır.

   Sözleşmeye göre taraf devletler, çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişimini gözeterek saygın ve özgür bir birey olarak hayatını sürdürmesi için gerekli önlemleri alırlar. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 6/2. maddesinde, devletlerden çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için "mümkün olan azami çabayı göstermeleri" istenmektedir.

   Çocuğu şiddetten ve sömürüden koruyan Sözleşme hükümleri de çocuğun yaşaması ve gelişmesi açısından önemlidir. Sözleşmenin 19. maddesine göre, taraf devletler çocuğun bedensel veya zihinsel saldırı, şiddet veya suistimale, ihmal ya da ihmalkâr muameleye, her türlü istismar ve kötü muameleye karşı korunması için; yasal, idari, toplumsal, eğitsel bütün önlemleri almakla yükümlüdürler.

4. Katılım Hakkı (12.mad.): Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 12. maddesinde yer alan çocuğun katılım hakkı, kendini ve düşüncelerini serbestçe ifade etme özgürlüğünü, kendisini etkileyen konular ve sorunlara ilişkin görüş ve önerilerde bulunabilme ve bu sorunları öğrenme hakkını kapsar.

   C- Sözleşme İle Korunan Haklar

   53

   Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ile korunan hakların kapsamı şu şekildedir:

   Ayrımcılık yapmama (m.2) Çocuğun yüksek yararı (m.3)

   Aile ortamı ve çocukların büyüme kapasiteleriyle uyumlu ebeveyn rehberliği (m.5) Yaşama, gelişme ve korunma hakkı (m.6)

   Doğum kaydı, isim ve uyruk (m.7)

   .

   53İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanları Derneği, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Bilgi Notu, 2021.

   Kimliğin korunması (m.8) Aileden ayrı düşme (m.9)

   Ailenin yeniden birleşmesi (m.10) Yasadışı nakil ve geri dönmeme (m.11) Çocuğun görüşlerine saygı (m.12)

   İfade özgürlüğü, hak arama, bilgi alma ve verme (m.13) Düşünce, vicdan ve inanç özgürlüğü (m.14)

   Dernek kurma ve barışçıl gösteri yapma özgürlüğü (m.15) Gizliliğin ve itibarın korunması (m.16)

   Bilgiye ulaşma ve zararlı materyallerden korunma (m.17)

   Ebeveynlerin sorumlulukları, ebeveynlere yardım ve çocuk bakım hizmetleri (m.18) İhmal ve istismar (m.19)

   Aile ortamından yoksun çocuklar (m.20) Evlat edinme (ülke içi ve ülkelerarası) (m.21)

   Mülteci, göçmen (Md. 22) ve refakatsiz sığınmacı çocuklar Sağlık ve sağlık hizmetleri (m.24)

   Yerleştirmenin periyodik takibi (m.25)

   Sosyal güvenlik, çocuk bakım hizmetleri ve olanakları (m.26 ve 18)

   Çocuğun fiziksel, mental, ahlaki ve sosyal gelişimini emniyet altına alacak ve fakirliği ve eşitsizliği azaltacak, hayat standardı ve gıda, giyim ve barınma hususunda destek programları ve malzeme yardımı dâhil alınan tedbirler (m.27/1-3), çocuk bakımının düzelmesi (m.27/4)

   Mesleki eğitim ve rehberliği de içeren eğitim hakkı (m.28) Eğitim kalitesine de atıfta bulunarak eğitimin amaçları (m.29)

   Yerli ve azınlık gruplarda yer alan çocukların kültürel hakları (m.30) Dinlenme, oyun, tatil, rekreasyon ve kültürel ve sanatsal faaliyetler (m.31)

   Yürürlükteki asgari çalışma yaşı, çocuk işçiliği de dâhil olmak üzere (m.32) ekonomik istismar mağduru çocuklar

   Çocukları madde kullanımından koruyacak önlemler (m.33) Çocukların cinsel istismarı ve tacizi (m.34)

   Çocuk satışı, çocuk ticareti ve çocuk kaçırılması (m.35) Diğer istismar türleri (m.36)

   Bedensel cezalar dâhil işkence veya diğer zalimane, insanlık dışı, onur kırıcı davranış veya cezaya muhatap olmama (m.37/1 ve m.28/2), Özgürlüğünden yoksun bırakılan ve alıkonulan çocuklara yönelik tedbirler (m.37/2-3-4)

   Fiziksel ve psikolojik iyileşme ve sosyal bütünleşmeyi kapsayan silahlı çatışmalardaki çocuklar (m.38)

   Çocukların bedensel ve ruhsal bakımdan sağlığına yeniden kavuşması ve toplumla bütünleşmeleri (m.39)

   Çocuk adalet yönetimi (m.40)

ÇOCUK CEZA ADALETİ SİSTEMİNİN UYGULANMASI HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ASGARİ STANDART KURALLARI (BEİJİNG-PEKİN KURALLARI):

ÖZGÜRLÜĞÜNDEN YOKSUN BIRAKILAN ÇOCUKLARIN KORUNMASI HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KURALLARI (HAVANA KURALLARI):

Havana Kuralları, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 14 Aralık 1990 tarih ve 45/113 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Özgürlüklerinden yoksun kalmış çocuklara yönelik muameleyle ilgilidir ve şu hususlara ilişkin kuralları içermektedir: Özgürlükten yoksun bırakılmanın, polis gözetiminin ve mahkeme öncesi tutukluluk durumlarının tanımı, çocukların konuldukları kurumlardaki koşullar, disiplin kuralları, tarama yöntemleri, güce ve kısıtlamalara başvurulması, şikâyet mekanizmaları, teftiş ve izleme mekanizmaları ve çocukların toplumla yeniden bütünleştirilmeleri.

Çocukların yargılanmasına yönelik sistem, onların hak ve güvenliğinin lehinde davranmalı, fiziksel ve ruhsal sağlıklarına destek olmalıdır. Çocuklar ancak bu kurallar ve Pekin Kurallarında yer alan prensiplere ve usullere göre özgürlüklerinden yoksun bırakılabilir. Havana Kurallarına göre, bir çocuğun özgürlüğünden yoksun bırakılması başvurulabilecek en son tedbirdir. Bu tedbir istisnai hallerde ve zorunlu asgari bir süre için kullanılabilir. Özgürlükten yoksun bırakma süresinin uzunluğuna yetkili yargısal makamlar tarafından karar verilir.

Gözaltında olan veya muhakeme devam ederken tutuklu bulunan çocuklar masum sayılır ve haklarında buna göre işlem yapılır. Çocukları tutuklanmaktan mümkün olduğu kadar kaçınılması gerekmektedir. Ancak istisnai hallerle sınırlı olarak tutuklama kararı verilebilir. Bu şekilde alternatif tedbirlerin uygulanması için her türlü çaba gösterilmelidir. Tutuklama kararı bir şekilde verilmişse soruşturma makamları tutuklama süresini mümkün olan en kısa sürede sona erdirmek için, bu işlemlerin süratle yapılmasına öncelik vermelidir. Tutuklu çocuklar hükümlü çocuklardan ayrı tutulmalıdır.

ÇOCUK SUÇLULUĞUNUN ÖNLENMESİ HAKKINDA BİRLEŞMİŞ MİLLETLER YÖNLENDİRİCİ İLKELERİ (RİYAD İLKELERİ)

Riyad İlkeleri, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 14 Aralık 1990 tarih ve 45/112 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. Çocuk suçlarının önlenmesine yönelik politikalar oluşturmak için hazırlanmıştır.

Riyad ilkeleri, toplumdaki tüm kesimlerin iş birliği içinde çalışmasını, çocukları toplumun aktif birer üyesi olarak kabul ederek onlara değer ve toplumda bir yer verilmesi gerektiğini, bu yolda politikalar üreterek sosyal tehlike içinde olanların eğitilmesini ve bu eğitimin onlara hayatını kazandıracak ve geleceklerini garanti edecek becerilerin kazandırılması ve gençlere olgunluğa geçiş döneminde müsamaha gösterilmesini önermektedir.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME

Sözleşme, 16 Aralık 1966 tarihinde, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Hükümlerinin tüm kadın ve erkeklere uygulanacağını belirttiği için çocukları da kapsamaktadır. Sözleşmenin 10. ve 12. maddeleri özel olarak çocuklarla ilgilidir.

Sözleşmenin 10. maddesi, aileyi toplumun doğal ve temel birimi olarak tanımlamakta, bu niteliğinin bir gereği olarak aileye en geniş koruma sağlanması ve yardımın yapılması gerektiğini ifade etmekte ve çocukların korunmasını devletlere bir sorumluluk olarak yüklemektedir. 10. maddenin üçüncü fıkrası, ayrımcılık yapılmaksızın tüm çocukların bakım ve yardım görme hakkını tanımaktadır.

Sözleşmenin 12. maddesi herkesin, ulaşılabilecek en yüksek fiziksel ve zihinsel sağlık standartlarına sahip olma hakkını düzenlerken “ölü doğum ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesini ve çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmesini sağlamak” konusunda doğrudan çocuk haklarına atıfta bulunmuştur.

Sözleşmenin 13. maddesi, ilköğretimin herkes için zorunlu ve parasız olmasını da kapsayan eğitim hakkını düzenlemiştir.

Sözleşmenin denetim organı, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi’dir.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER MEDENİ VE SİYASİ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME